De voorbije maanden ontving SA&S berichten van organisaties en verenigingen die opgeschrikt worden door brieven van “bureaus die rechten beheren”, en die vergoedingen claimen voor beeldmateriaal op de website van deze organisaties. Waakzaamheid is evenwel geboden.

Deze kantoren treden naar eigen zeggen op namens fotografen of persagentschappen, en speuren pro-actief het internet af naar foto’s die zonder de vereiste toestemming worden gebruikt op websites. Het kan daarbij soms gaan over foto’s die door de organisaties van het internet werden geplukt, wat natuurlijk risico’s kan inhouden. (Hierover werd in De Morgen bericht op 24 juni 2016: “Foto’s op het net zijn niet gratis”). Zo’n kantoor screent websites van zowel lokale verenigingen (bv. heemkundige kringen), als van professionele (erfgoed)instellingen. Als ze iets vinden waarvan zij menen dat het onrechtmatig gepubliceerd werd, sturen ze een brief samen met een factuur. De toon in de brief is duidelijk: u betaalt de factuur voor een vergoeding van de rechten, of een gerechtelijke procedure wordt ingezet. Kleine verenigingen gaan al snel overstag en betalen zonder daar verder bij na te denken, en halen meestal het betrokken beeldmateriaal offline om verdere kosten te vermijden.

Nogmaals, de auteursrechten – indien verschuldigd – dienen vergoed te worden. Nochthans kunnen bij de praktijken van deze kantoren een aantal kanttekeningen worden geplaatst:

• Zo wordt er verkeerdelijk van uitgegaan dat elke foto door het auteursrecht beschermd wordt. Het is niet omdat een fotograaf een foto maakt dat deze automatisch beschermd wordt. Het auteursrecht biedt immers enkel bescherming aan originele foto’s, namelijk foto’s die het resultaat zijn van een creatief proces. Niet-originele of banale foto’s zijn niet beschermd. Deze foto’s kunnen vrijelijk gebruikt wordt door iedereen zonder het betalen van een vergoeding. Het is aan de eiser om de originaliteit te bewijzen met de nodige argumenten.
• Deze kantoren moeten de expliciete toestemming hebben van de fotograaf om vergoedingen namens hem of haar te innen. Indien de fotograaf geen mandaat gegeven heeft kunnen er evident geen facturen gestuurd worden. Op eenvoudige aanvraag moeten deze kantoren dus hun mandaat kunnen voorleggen.
• De vergoedingen die gevorderd worden zijn willekeurig. Een fotograaf heeft recht op een schadevergoeding bij een inbreuk op het auteursrecht, doch evident geen hoger bedrag dan de daadwerkelijk geleden schade, hetgeen de fotograaf of het kantoor dat namens hem optreedt moet bewijzen.
• Tot slot opereren deze kantoren soms in een grijze zone. Ze treden op als een soort in casso bureau en handelen in wezen als een beheersvennootschap, waarvoor zij krachtens het Wetboek Economisch Recht een vergunning van de Minister voor Economie nodig hebben. De werking van de beheersvennootschappen is immers gereglementeerd bij wet.

We roepen de overheid, onder meer de Controledienst voor de beheersvennootschappen (FOD Economie) dan ook op om de activiteiten van dit soort kantoren af te toetsen aan het wettelijk kader. De verenigingen en organisaties moeten waakzaam blijven en zeker niet zomaar overgaan tot betaling van de gevorderde bedragen, zonder eerst juridisch advies in te winnen.

Tot slot nog dit. Culturele organisaties, groot en klein, willen het auteursrecht, ook in een online context, respecteren. We blijven evenwel aandringen op een juiste balans tussen enerzijds de rechten van de rechthebbenden via de handhaving van het auteursrecht en, anderzijds, het algemeen belang waaronder de vrijheid van informatieverspreiding, zeker als er geen enkel commercieel doel wordt nagestreefd. Het is jammer dat bepaalde actoren die het niet te nauw nemen met de regels zich nu op het auteursrecht beroepen om gemakkelijk geld te maken. Dit kan nooit de bedoeling van de wetgever geweest zijn om van het auteursrecht een puur wingewest te maken.